یکی از زیباترین بناهای تاریخی شهر شیراز که از دوران زندیه برجای مانده است مجموعه وکیل است. سه گانه ای از بازار، حمام و مسجد وکیل که به دستور کریم خان زند و در راستای توسعه شهر شیراز ساخته شده است. در این میان مسجد وکیل که در انتهای شمال غربی بازار وکیل و در نزدیکی حمام وکیل واقع شده است در سال 1187 هجری قمری همزمان با ساخت حمام و بازار وکیل ساخته شده است. متاسفانه اطلاعی از معمار این بنای شکوهمند در دسترس نیست اما در بسیاری از سفرنامه های گردشگران خارجی از این بنای شکوهمند و در عین حال ساده نام برده شده است. مسجد وکیل یکبار در دوره قاجار و توسط فردی با نام حسین علی میرزا فرمانفرما که از فرزندان فتحعلی شاه قاجار بوده است بازسازی و مرمت شده است.
این مسجد وسیع چیزی بیشتر از 11000 متر مربع وسعت دارد و زیر بنای آن بیش از 8500 متر مربع است. مسجدی وسیع با ایوان ها، شبستان ها، طاق ها، رواق ها و ... که در عین سادگی از زیبایی چشم نوازی شهره است. این مسجد برخلاف اغلب مساجد مطرح ایرانی فاقد گنبد و مناره است که بسیاری آن را برگرفته از خوی مردم داری و ساده زیستی کریم خان زند می دانند. درب ورودی مسجد که در نزدیکی راسته بازار شمشیرگرها قرار گرفته است چوبی بوده و دارای 8 متر ارتفاع است. ورودی مسجد با کاشی کاری هایی زیبا و هفت رنگ و نقوش گل و بلبل و مقرنس کاری های ظریف و چشم نواز آراسته شده است و دو موذنه نیز بر فراز آن قرار دارد. از دیگر جاذبه های ورودی کتیبه هایی مزین به آیات قرآن که تاریخ 1306 ه.ق بر روی آن به چشم می خورد.
کتیبه ای دیگر که با آب طلا و خط ثلث مزین شده به نام فتحعلی شاه و فرزندش میرزا فرمانفرما است. پیر نشین ها از دیگر بخش های وردی است. با عبور از در ورودی دالانی با دو راهرو در مقابل شما قرار دارد که راهروها به طرز نامحسوسی دارای یک چرخش 90 درجه است. با عبور از راهروها وارد حیاط وسیع مسجد می شوید. حیاط یکسره با سنگ های مربعی بزرگ سنگفرش شده و تمام سنگ ها دارای نشان سنگ تراش هاست که با تیشه علامتگذاری کرده اند و برخی آن را امضا سنگ تراش می دانند. در میان حیاط حوضی مستطیل قرار گرفته است و رواق های شرقی و غربی با ستون های متعدد و طاق نماهای زیبا به چشم می خورد. طاق نماها نیز با کاشی کاری هایی زیبا مزین شده اند. در ضلع شمالی نیز طاقی زیبا و بلند با کاشی کاری های زیبای هفت رنگ و نقوش اسلیمی و گل و بلبل و نقش درخت حیاط به همراه مقرنس کاری های ظریف آراسته شده که در ایوان شمالی قرار گرفته است و طاق مروارید نامیده می شود.
بر فراز طاق مروارید دو گلدسته زیبا قرار گرفته است. دور تا دور طاق نیز با کتیبه هایی زیبا مزین شده است. ایوان جنوبی نیز با طاقی زیبا که دارای چهار طاق نماست آراسته شده است. کاشی کاری های هفت رنگ و کتیبه های متعلق به دوره قاجار این طاق بلند را در ایوان جنوبی آراسته اند. شبستان جنوبی با 48 ستون سنگی حجاری شده نمای ساده آجری یکی از حیرت انگیزترین بخش های مسجد وکیل است. سادگی یکی از اصولی است که در محل نمازگزاری نیز به چشم می خورد چرا که بری از هرگونه تزئینات خیره کننده است و هر فردی فارغ از جایگاه اجتماعی اش چه فقیر چه غنی همه در شبستان هایی یکسان به اقامه نماز می ایستادند.
منبر ساخته شده از سنگ مرمر که سنگ آن از تبریز به آنجا آورده شده نیز از دیگر جاذبه های مسجد است. محراب مسجد که در کنار منبر قرار گرفته با کاشی کاری هایی بسیار زیبا و هفت رنگ و معرق کاری شده به زیبایی تمام آراسته شده است. کتیبه ها و نقش یا علی که با خط کوفی درج شده از دیگر زیبایی های محراب مقرنس کاری شده است. برخی معتقدند محراب متعلق به دوران صفویه است و به این مکان انتقال داده شده است. شبستانی دیگر با نام شبستان زمستانه در مسجد به چشم می خورد که دارای 12 ستون سنگی حجاری شده است. نقل است که کریم خان خد طرح بناهای مورد نظرش را ترسیم می کرده و در کلیه فرآیند ساخت بر کار بنایان، معماران و کارگران نظارت می کرده است.
