مسجد جامع تبریز جزو معدود مساجدی است که از همان ابتدای ساخت نقش مرکزیت و مسجد جامع را بر عهده داشته است. این بازار که در صحن جنوبی مدرسه طالبیه قرار گرفته به طور کامل توسط بازار تاریخی تبریز احاطه شده است. از تاریخ ساخت دقیق و یا نام بانی اصلی مسجد جامع تبریز، که در ابتدا جامع کبیری یا مسجد جمعه نامیده می شده، اطلاع دقیقی در دست نیست اما اغلب کارشناسان با توجه به قدیمی ترین نوع تزئینات به کار رفته و همچنین پایه های ابتدایی مسجد،  آن را متعلق به دوران حکومت سلجوقیان و بازه قرون پنجم و ششم هجری قمری می دانند. نسبت دادن این مسجد تاریخی به دوران صدر اسلام اساسا هیچ مدرک مستدلی ندارد.

مسجد جامع بر اثر زلزله سال 1193 ه.ق دچار آسیب های فراوانی می شود و  بسیاری از طاق های آن فرو می ریزد. در این زمان که مصادف با حکومت  قاجار بوده است بنا به طور کلی توسط حسین قلی خان دنبلی که حکومت تبریز را در دست داشته است، مرمت شده و قسمت های جدیدی به آن افزوده می شود. مسجد تبریز از دوران سلجوقی تا دوران قاجار همواه مورد مرمت و گسترش بوده است. مسجد جامع فعلی دو درب ورودی دارد که یکی رو به صحن و دیگری رو به کوچه مجاور گشوده می شود. یک شبستان که از ستون های متعدد سنگی هشت ضلعی و طاق ها و گنبد های افراشته بر روی ستون ها شکل گرفته قدیمی ترین بخش مسجد است. سقف این شبستان با آجر و موزائیک پوشانده شده است و اساسا مسجد کاملا ساده و عاری از هرگونه تزئینات جانبی است.

از این جاذبه گردشگری دیدن کنید : بازار فرش تبریز، بازاری بی نظیر

یکی از قدیمی ترین تزئینات موجود در داخل مسجد محرابی بسیار نفیس است که با یک کتیبه گچبری شده بسیار ظریف آراسته شده است. این کتیبه منقش به نقوش گل و خطوط اسلیمی بوده و دور تا دور آن را با خط کوفی آیاتی از کلام الله مجید فرا گرفته است. این ظرافت در کتیبه گچ بری شده محراب نشان می دهد که این محراب یادگاری از دوران حکومت ایلخانیان است. آجرهای بزرگ به کار رفته در ساخت بنا و همچنین پایه های قطور این مسجد نشان از قدیمی بودن این مسجد تاریخی است و فرضیه ساخت مسجد در قرن پنجم هجری را تقویت می کند. در مسجد جامع تبریز دو کتیبه قرار دارد که یکی متعلق به شاه تهماسب صفوی است و در سال 972 ه.ق نگارش شده است. در این کتیبه نقل شده شاه صفوی به تبع خواب دیدن حضرت ولیعصر و دستور ایشان مبنی بر گذشت و سعه صدر میزان مالیات را تخفیف می دهد و در کتیبه دوم که متعلق به شاه حسین صفوی به سال 1106 ه.ق است فرمانی مبنی بر مقابله و جریمه فعالیت های خلاف شرع همانند قمارخانه و گاوبازی صادر کرده است.

در اطراف مسجد جامع چهار مسجد قرار دارد. مسجد خاله اوغلی یا آلچالق، مسجد حجت الاسلام بزرگ، مسجد حجت الاسلام کوچک و مسجد اسماعیل میرزا چهار مسجد دیوار به دیوار مسجد جامع قرار داشته است که امروزه دیوارهای حائل بین برخی مساجد برداشته شده و مساجد کوچکتر حالا تبدیل به شبستان های مسجد جامع شده اند. در اطراف مسجد دو مدرسه علمی و دینی نیز قرار داشته که یکی به طور کامل تخریب شده است.روبروی مسجد جامع هم اکنون مدرسه طالبیه قرار گرفته که به تازگی بازسازی شده است. مناره های دیده شده در تصاویر متعلق به مدرسه طالبیه است.