در منطقه مرزی ارس در مرز ایران و جمهوری آذربایجان و در حد فاصل سه کیلومتری رود ارس یک کلیسا قراردارد که سنت استپانوس نامیده می شود. این کلیسا که در 15 کیلومتری شهر جلفا قرار گرفته، در میان کوه های سربفلک کشیده و در دره ای بسیار سرسبز با چشم اندازی بسیار زیبا قرار دارد. کلیسای سنت استپانوس یا استیفان متعلق به ارمنیان است و بعد از کلیسای سیاه، دومین کلیسای ارزشمند ارمنیان در ایران محسوب می شود. این کلیسا نام خود را از یکی از مومنین حضرت عیسی به نام استیفان، که توسط یهودیان سنگسار شد، گرفته است و همه ساله در اوایل مرداد ماه مراسمی جهت بزرگداشت او در کلیسا با حضور ارامنه برگزار می شود.
کلیسا در دژی سنگی قرار گرفته است. ارامنه، کلیساهایی که در این حصارهای سنگی قراردارند را وانک نامیده می نامند و این کلیسا در منطقه ای به نام قزل وانک واقع شده است که در نزدیکی روستای دره شام است. کلیسا در یک حصار سنگی مستحکم با هفت برج که کاربرد دیده بانی و نگهبانی داشته، واقع شده است. سنگ های سفید و سرخ مصالح تشکیل دهنده این کلیسای قدیمی است. از تاریخ ساخت دقیق این کلیسا اطلاع دقیقی در دست نیست اما قدیمی ترین سند تاریخی که در آن از این کلیسا سخن گفته شده است مربوط به سال 649 میلادی است اما به طور کلی تاریخ ساخت این بنا بین قرون هفتم تا نهم میلادی تخمین زده می شود.
کلیسا بر اثر یک زلزله مهیب تا حدود زیادی آسیب می بیند و در زمان صفویه و تسلط حکومت ایران بر نواحی ارس بازسازی می شود. کلیسا چندین بار مورد مرمت قرار می گیرد و آخرین بازسازی آن توسط عباس میرزا در دوران حکومت قاجار و در سال 1246 ه.ق صورت می گیرد. بر طبق کتیبه موجود بر درب ورودی کلیسا، عباس میرزا روستای دره شام را خریداری کرده و آن را وقف کلیسا نموده است. این کلیسا علاوه بر برگزاری مراسم مذهبی و انجام اعمال عبادی مکانی جهت آموزش موسیقی، تذهیب، سرود و ... بوده است و در کاوش های صورت گرفته در آن بقایای استخوان های متعلق به حواریون و قدیسین در آن کشف شده است. نکته جالب وجود یک کلیسای کاملا مشابه در آن سوی رودخانه ارس است که نشان از تسلط یک حکومت بر ناحیه ارس به هنگام ساخته شدن کلیسا بوده است.
بنای کلیسا به صورت یک صلیب است که در دژی سنگی است و گنبدی 16 ضلعی و بسیار زیبا روی آن درست در مرکز بنا قرار گرفته است. نمای بیرونی این کلیسای سنگی با انواع حجاری های زیبا و نقوشی با تصاویر عروج حضرت عیسی، حضرت مریم و نوزادی در آغوشش، صلیب، فرشته، ترنج و ... آراسته شده است. انواع طاق های زیبا و به اصطلاح هلالی و جناغی ، مقرنس کاری و حجاری نمای بیرونی کلیسا را زینت بخشیده اند. درب ورودی کلیسا که با هنر منبت کاری زینت داده شده محصول بازسازی دوران قاجار است و بسیار چشم نواز است. در قسمت نمازخانه کلیسا منابر چوبی، محرابی زیبا و گنبدی نقاشی شده قرار گرفته است.
نقاشی های درون گنبد یکی از زیباترین و ظریف ترین انواع نقاشی در تمام جهان است که بسیار زیباست. در تزئینات داخلی این کلیسا حجم زیادی طلا و نقره به کار رفته است. دومین بخش اصلی بنا برج ناقوس است. بنایی در دو طبقه که بر چهار ستون قرار گرفته و یک گنبد هرمی بر روی هشت ستون کوتاه بر راس آن قرار گرفته است. حجاری و مقرنس کاری سرستون ها بسیار زیبا و چشم نواز است. قسمت سوم اجاق دانیال است که ارامنه آن را به نام نمازخانه پولوس می شناسند. تالاری بزرگ؛ اجاقی در یک گوشه و محل غسل تعمید در این قسمت کلیسا قرار دارد. غرض از نام دانیال اشاره به قدیسی به همین نام است که در سال 410 میلادی در سرزمین شام متولد شده است.
