پل خواجو، نگینی بر تارک زاینده رود
یکی از زیباترین و خاطره انگیزترین پل های موجود بر روی رودخانه زاینده رود پل خواجو است. به نظر می رسد شالوده اولیه پل در دوره تیموری و به فرمان حسن پاشا پایه گذاری شده است و به همین دلیل این پل به پل حسن بیگ و یا حسن آباد نیز شهره است. بنای کنونی پل در سال 1060 ه.ق و به فرمان شاه عباس صفوی ساخته شده و پل شاه نامیده می شود. این پل تنها گذرگاهی برای عبور و مرور نبوده است بلکه نقش سد و سیل بند را نیز داشته است. این پل زیبا در دو طبقه بنا شده است. طبقه اول پل کاملا سنگی است و از سنگ های تراش خورده در ساخت آن استفاده شده است که طول برخی از آن ها گاهی به دو متر نیز می رسد. پل در باریکترین قسمت زاینده رود و جایی که آب بیشترین فشار را دارد ساخته شده است.
پل در این قسمت 21 دهانه سنگی زیبا و متفاوت با پایه های مثلثی شکل دارد. عرض دهانه ها با یکدیگر متفاوت بوده اما با دهانه متناظر در ضلع روبرویی کاملا یکسان است. این امر سبب می شود که به راحتی بتوان جریان آب را کنترل کرد. دهانه های پل از جنس سنگ و آجر بوده و در ساخت آن ها از ملات گچ و ساروج استفاده شده است. بر روی این دهانه های سنگی علامت هایی کنده کاری شده که هنوز هم رمزگشایی نشده و باعث به وجود آمدن فرضیات فراوانی شده اند. یکی از جذابیت های پل خواجو قرار گرفتن دریچه هایی به منظور تنظیم سطح آب در این دهانه های سنگی بوده است که سبب به وجود آمدن دریاچه ای زیبا در سمت غربی پل می شده است. به هنگام برگزاری مراسم جشن و سرور و یا مسابقات قایقرانی و شنا آب پشت سد به روش تخته بندی جمع آوری شده و دریاچه ای زیبا پدیدار می گشته است. بر فراز این 21 دهنه طاق هایی هنرمندانه و زیبا قرار گرفته اند که با هنر کاشی کاری آراسته شده اند.
طبقه دوم پل هر بیننده ای را به یاد سی و سه پل می اندازد. یک گذرگاه سنگی زیبا و دو راهروی سرپوشیده با دالان های بسیار که در دو طرف گذرگاه قرار گرفته اند، بخش اصلی طبقه دوم را تشکیل می دهند. راهروها با طاق نماهایی زیبا و کاشی کاری هایی ظریف و هفت رنگ به زیباترین شکل ممکن آراسته شده اند و مشرف به زاینده رود هستند. در میانه پل و در دو ضلع آن دو بنای زیبا قرار دارد که شاه نشین و یا بیگلربیگی نامیده می شوند. این شاه نشین ها محل استقرار پادشاه و میهمانان برای مشاهده مراسم و یا مسابقات در زاینده رود بوده است. کاشی کاری های زیبا و ظریف بر فراز طاق نماها و نقاشی هایی بدیع در دیواره داخلی ایوان ها این شاه نشین ها را به زیبایی تزئین کرده اند. شاه نشین ها علاوه بر کاربرد اقامتی سبب استقامت پل در برابر جریان آب نیز می شده است. پل خواجو یک شاهکار معماری است چرا که اگر از روبرو به پل بنگرید آن را به مثابه یک کاروانسرای وسیع خواهید یافت. دو شاه نشین مثلثی نیز در قسمت شمالی و جنوبی پل تعبیه شده است که بر استحکام و زیبایی آن افزوده است.
از دیگر جذابیت های پل خواجو دو شیر سنگی است که از مکان های دیگری به این پل منتقل شده اند تا نماد هنر سنگ تراشی در عصر صفویه باشند. در مسیر خروجی آب از پل خواجو پلکان هایی تعبیه شده است که مامن مردم اصفهان در زمان پرآبی زاینده رود و دیدن و شنیدن نوای زنده رود است. این پل به سبب راهیابی به مقبره بابا رکن الدین عارف نامی قرن نهم به پل رکن الدین نیز شهره است اما نام کنونی آن به سبب مجاورت با محله خواجو است. این پل زیباترین پل عصر صفوی است.
