مسجد شیخ لطف الله یکی از مساجد تاریخی شهر اصفهان است که در ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار گرفته است. این مسجد باشکوه به فرمان شاه عباس کبیر روبروی مسجد عالی قاپو ساخته شده است. ساخت مسجد در سال 1011 ه.ق آغاز شده و در نهایت بعد از 18 سال کار و تلاش مداوم در سال 1028 ه.ق به پایان رسیده است. علت نامگذاری مسجد به نام مسجد شیخ لطف الله به دلیل حضور شیخی به همین نام در مسجد است. شیخ لطف الله المیسی جبل عاملی از روحانیون به نام لبنان و منطقه جبل عامل بوده که به دعوت شاه عباس بعد از مهاجرت به ایران و اقامت در مشهد به اصفهان می آید و جلسات درس خود را در این مسجد بسیار زیبا برگزار می کند.

معمار این بنای باشکوه محمدرضا اصفهانی فرزندرمعمار مشهور اصفهانی حسین بنا اصفهانی بوده است. این مسجد زیبا  که به سبک اصفهانی ساخته شده در مقایسه با مسجد امام در میدان نقش جهان از وسعت بسیار کمتری برخوردار بوده و به احتمال زیاد مسجدی خصوصی برای استفاده شاه صفوی و نزدیکان وی بوده است. این مسجد زیبا فاقد صحن، ایوان و مناره است. دلیل این امر رعایت تقارن در نمای میدان نقش جهان است چرا که مسجد درست روبروی عالی قاپو واقع شده است. عدم وجود مناره را برخی به کاربرد خصوصی بودن مسجد مرتبط دانسته اند چرا که مناره به عنوان نمادی برای مسیریابی جهت هدایت مردم عام به سوی مسجد تفسیر می شده است.

این مسجد از دو شبستان، یک راهرو ورودی، گنبدی حیرت آور و سردر ورودی است. گنبد این مسجد نمونه یکی از برترین و زیباترین گنبدهای جهان است. این گنبد تمام مدور با کاشی کاری های بی نظیر به رنگهای نخودی، سفید، صورتی و آبی نمونه یکی از زیباترین کاشی کاری در دوره صفوی است. گنبد تک لایه به هنگام تابش نور خورشید در بازه های زمانی مختلف به رنگهای متفاوت دیده می شود و ضخامت آن در نقاط مختلف متفاوت است. بر روی گنبد نقوش زیبای اسلیمی و ختایی با شکوه تمام به چشم می خورد. ساقه گنبد نیز با نورگیرهایی ظریف و کاشی های لاجوردی و آبی آراسته شده است. سردر باشکوه این مسجد از طریق یک جلوخان به میدان متصل شده است و شامل چند ردیف پله است.

سردر باشکوه این بنای فاخر با کاشی های معرق و کاشی های خشت هفت رنگ با مقرنس هایی ظریف و نفیس به زیبایی تمام آراسته شده است. کتیبه هایی به خط علیرضا عباسی به تاریخ 1012 ه.ق از دیگر تزئینات فاخر این سردر زیباست. ازاره های سردر ورودی و جلوخان با سنگ مرمری نفس و زرد رنگ پوشیده شده است. درب ورودی مسجد از جنس چنار بوده و چیزی قریب به 400 سال قدمت داشته است. برای قرار گرفتن شبستان مسجد در جهت قبله نیاز به یک انحراف 45 درجه ای از محور شمالی – جنوبی نقش جهان است. هوشمندی قابل ستایش معمار بنا سبب شده تا این انحراف در همان مسیر ورودی و به صورت کاملا نامحسوس حل شود.

با این تدبیر سردر و گنبد مسجد که تنها بخش های قابل رویت مسجد از میدان نقش جهان هستند کاملا در راستای میدان قرار گرفته و هیچ گونه انحرافی ندارند. دالان و هشتی ورودی نیز کوچکترین انحرافی را به نمایش نمی گذارند. دالان و هشتی منتهی به آن با کاشی کاری پرکاری آراسته شده اند که در بدو ورود چشم اندازی دلربا را به نمایش می گذارد. شبستان اصلی در زیر گنبد قرار گرفته است و به شکل مربعی با ضلع 24 متر تعبیه شده است. در هر چهار کنج شبستان گوشه سازی هایی صورت گرفته است.کتیبه های پهن لاجوردی با خط ثلث سفید این کنج ها را در بر گرفته است. درو تا دور کتیبه ها را نیز کاشی فیتیله پیچی با رنگ فیروزه ای احاطه کرده است.

تمام شبستان با کاشی کاری معرق و هفت رنگ پوشانده شده و محیطی روح فزا را به وجود آورده است. در میان طاق نماهای اصلی تعدادی پنجره و تارمی قرار گرفته است. بر روی نورگیرهای ساقه گنبد از درون کاشی با نقوش اسلیمی تعبیه شده است. پنجره طوری قرار گرفته اند که نور خورشید در تمام طول روز روشنایی درون مسجد را تامین کند. نوری که علاوه بر روشنایی محیطی دلچسب و بسیار روحانی را در ترکیب با رنگ کاشی ها به نمایش می گذارد. داخل گنبد نیز با ظرافت تمام کاشی کاری شده و چشم هر بیننده ای را خیره می کند. درون گنبد شمسه، ترنج و نقوش گیاهی به وفور به چشم می خورد.

 نقش درون گنبد که از روی نقوش فرش ها و پارچه های آن دوران الگو برداری شده است در نوع خود بی بدیل است. در درون مسجد نیز کتیبه هایی به خط علیرضا عباسی و باقر بنا به چشم می خورد. در ذیل طبقه همکف و شبستان اصلی شبستان زمستانه تعبیه شده است. شبستان بر روی چهار فیل پا قرار گرفته  و دارای  طاق ها و گنبدهای متعددی است.